Mniszek pospolity, mniszek lekarski (Taraxacum officinale)

Popularny i zwyczajowo nazywany mleczem  - mniszek pospolity, mniszek lekarski (Taraxacum officinale) to światłolubna, miododajna kosmopolityczna bylina występująca na nieużytkach, łąkach, polach, trawnikach, w ogrodach, sadach oraz widnych lasach i zaroślach. 

Taraxacum officinale to nazwa naukowa opublikowana w 1780 r. przez Friedricha Heinricha Wiggersa (1746–1811) dla taksonu opisanego wcześniej przez Karola Linneusza jako Leontodon taraxacum. 

W Polsce ocenia się, że na terenie całego kraju występuje w sumie co najmniej 200 drobnych gatunków mniszka
Jak odróżnić mniszka od mlecza? Najłatwiej po łodydze. Mlecz (Sonchus arvensis L.) ma pojedynczą, grubą łodygę, która rozdziela się na boczne pędy i jest pokryta listkami. Mniszek zamiast typowej łodygi posiada coś w rodzaju kwiatonośnego pędu – z jednego systemu korzeniowego wyrasta wiele bezlistnych pędów, a każdy z nich dźwiga żółty kwiat. Na każdym pędzie, zupełnie pozbawionym listków, wyrasta więc jeden kwiatostan (ząbkowane liście wyrastają z tego samego miejsca samodzielnie). To mniszek lekarski, a nie mlecz, po przekwitnieniu przekształca się w dmuchawca – owocostan w postaci delikatnego puchu. Kwiaty mlecza zamieniają się z kolei w twardą, szorstką kulkę i w niczym nie przypominają puchatego dmuchawca.

 

W pierwszym roku formuje zwykle tylko rozetę liści, a kwiatostan rozwija się dopiero w drugim roku. Liście są liczne i zebrane w przyziemną rozetę. 

Właściwa łodyga jest bardzo skrócona i ukryta pod ziemią, wyrasta z niej rozeta liści i szypuły, na których wznoszą się pojedyncze kwiatostany. Szypuły są bezlistne, zwykle tęgie, dęte (puste w środku), w różnym stopniu owłosione, intensywniej zwykle bliżej szczytu. Podczas kwitnienia osiągają od 3 do 40 cm wysokości (najczęściej od 5 do 35), ale podczas owocowania wyrastają nawet do ponad 60 cm. Z jednej różyczki liściowej rozwija się od jednej do kilkunastu szypuł kwiatostanowych.

Kwiaty obupłciowe, języczkowe, skupione na szczycie szypuł kwiatostanowych w pojedyncze koszyczki.

 

 

 

Płatki korony poszczególnych kwiatów języczkowych są zrośnięte, jasnożółte lub złocistożółte, mają zrośnięte w płaski lub rynienkowaty języczek. Kwitnie od połowy kwietnia do końca maja. Kwiaty są zapylane przez owady. Od kwitnienia do rozwoju dojrzałych owoców mija 7 dni.

Dojrzałe owoce (niełupki) tworzą biały puch kielichowy - puszystą kulę (tzw. dmuchawiec).

 

 

Związki zawarte w roślinie (laktony seskwiterpenowe zawarte w soku mlecznym) mogą również działać miejscowo, powodując choroby skóry.

Surowcem zielarski jest kwiat – Flos Taraxaci, ziele Herba Taraxaci oraz korzeń – Radix Taraxaci. Korzeń główny ma 2–3 cm średnicy i 1–2 m długości.

Ziele zbiera się wczesną wiosną, jeszcze przed pojawieniem się pąków kwiatowych. Kwiatostany zbiera się bez szypuł, podczas kwitnienia. Ziele i kwiaty suszy się od razu po zebraniu. U ludzi pyłek może wywoływać reakcje alergiczne, jeżeli jest spożywany. Liście są pokarmem dla licznych gatunków ssaków, zarówno dzikich, jak i udomowionych. 

Korzeń mniszka z przeznaczeniem do celów leczniczych należy zbierać jesienią. 

Leki ziołowe z mniszka stosowane są w postaci odwaru z korzeni, wyciągu, nalewki lub jako składnik mieszanek ziołowych. Liście i korzenie mniszka nadają się do spożycia zarówno surowe, jak i gotowane. Nie należy korzystać z preparatów z mniszka w przypadku niedrożności dróg żółciowych, ropniaka pęcherzyka żółciowego, warunkowo – w porozumieniu z lekarzem – mogą je stosować chorzy na kamicę żółciową. 

 

 

 

Rusałka kratkowiec (Araschnia levana) – najmniejsza z naszych rusałek - jest motylem średniej wielkości (skrzydła o rozpiętości 28-34 mm). Występuje w dwóch formach: motyle z pokolenia letniego są czarno-białe (Araschnia levana f. prorsa), a z wiosennego: rudo-czarne (Araschnia levana f. levana).