Rudbekia (Rudbeckia L.) i jeżówka (Echinacea)

Rudbekia (Rudbeckia L.), podobnie jak jeżówka (Echinacea) – rośliny ozdobne o dekoracyjnych kwiatach.
Rudbekia i jeżówka pochodzą z Ameryki Północnej i są ze sobą spokrewnione. Obie rośliny należą do rodziny astrowatych, a łączy je taka sama budowa kwiatostanu – koszyczka. 

Rudbekie to rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny, rosnące z powodzeniem kilkanaście lat na jednym stanowisku. Jeżówki natomiast to krótkowieczne byliny (efektowne 3–4 sezony). Między rudbekiami i jeżówkami jest wiele podobieństw. Są to rośliny tworzące kępy o wzniesionych, sztywnych pędach. W zależności od gatunku rudbekie osiągają od kilkudziesięciu cm do 2 m wysokości, jeżówki natomiast dorastają do 150 cm wysokości. Mimo znacznych rozmiarów nie mają tendencji do pokładania się i nie wymagają stosowania podpór. Liście mają pojedyncze, jajowato lancetowate, naprzemianległe, zazwyczaj ciemnozielone. Niektóre gatunki mają łodygi i liście owłosione. 

Kwiatostanem jest koszyczek złożony z dużych, brzeżnych kwiatów języczkowych o jaskrawych kolorach. W środku znajdują się małe kwiaty rurkowe.
Kolory kwiatostanów rudbekii i jeżówki są zróżnicowane. 

Rudbekia ma kwiaty języczkowe żółte (najpopularniejszy kolor), żółto-czerwone, żółto-brązowe, rdzawe, a kwiaty rurkowe zielone, rdzawe, purpurowe, brązowe, czarne. 

Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście szerokojajowate z ostrym końcem i ząbkowane, górne lancetowate i całobrzegie. U typowej formy są szorstko owłosione. Wytwarza rozłogi, za pomocą których rozmnaża się wegetatywnie. 

Jeżówka ma kwiaty języczkowe białe, kremowe, żółte, pomarańczowe, różowe, czerwone, purpurowe, a kwiaty rurkowe zielone, rdzawe, żółte, pomarańczowe, czerwone, purpurowe.

Gatunki rudbekii:

Rodzaj rudbekia (łac. Rudbeckia) obejmuje około 15 gatunków. W Polsce w środowisku naturalnym występują tylko dwa gatunki rudbekia naga (Rudbeckia laciniata) i rudbekia owłosiona (R. hirta). Są to tzw. agriofity, czyli rośliny obcego pochodzenia, które zdołały się zadomowić w obcym siedlisku. 

Obecnie w Polsce uprawianych jest kilka gatunków rudbekii:  

• rudbekia błyskotliwa (Rudbeckia fulgida Aiton) – gatunek uprawiany, najpopularniejsza, tworząca gęste kępy
• rudbekia dwubarwna (Rudbeckia bicolor Nutt.) – gatunek uprawiany
• rudbekia lśniąca (Rudbeckia nitida Nutt.) – gatunek uprawiany, tworząca mniej okazałe kępy
• rudbekia naga (Rudbeckia laciniata L.)
• rudbekia okazała (Rudbeckia speciosa Wender) – gatunek uprawiany
• rudbekia owłosiona, r. ostra (Rudbeckia hirta L.) - jednoroczna

rudbekia dwubarwna (Rudbeckia bicolor)

 

rudbekia błyskotliwa (Rudbeckia fulgida Aiton)

rudbekia dwubarwna (Rudbeckia bicolor)

rudbekia dwubarwna (Rudbeckia bicolor)

rudbekia błyskotliwa (Rudbeckia fulgida Aiton)

Nazwę rudbekia nadał roślinie Karol Linneusz – sławny szwedzki przyrodnik, który chciał w ten sposób uhonorować jednego ze swoich zdolniejszych uczniów – Olafa Rudbecka.

Rodzaj jeżówka (łac. Echinacea) liczy 9 gatunków. W Polsce uprawiane są trzy gatunki: 

• najpopularniejsza jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea), 
• jeżówka blada (Echinacea pallida) o wąskich zwisających płatkach kwiatów języczkowych i 
• jeżówka wąskolistna (E. angustifolia) – blisko spokrewniona z jeżówką purpurową, ale o węższych liściach. 

 

 

Nazwa jeżówka – Echinacea pochodzi od greckiego słowa „echinos”– jeż, i właśnie środek kwiatostanu jeżówki przypomina to zwierzątko.

Jeżówka purpurowa to także roślina lecznicza.

Indianie Ameryki Północnej stosowali jeżówkę purpurową w leczeniu różnych dolegliwości, Komanczowie w bólu zębów i gardła, a Indianie ze szczepu Sioux przeciwko wściekliźnie oraz we wszelkich stanach zapalnych. Współczesna medycyna także wykorzystuje jeżówkę purpurową. Jeżówkę stosuje się w stanach zapalnych, przeziębieniach, alergiach skórnych, astmie, oparzeniach. Surowcem zielarskim są kwiaty oraz korzenie 4-letnich roślin.

Linki:

jeżówka (Echinacea)

http://www.swiatkwiatow.pl/poradnik-ogrodniczy/rudbekie-w-ogrodzie-id118.html

http://www.wymarzonyogrod.pl/kwiaty-i-rosliny-na-rabaty/roslinne-kompozycje/rudbekia-i-jezowka-rosliny-ozdobne-o-dekoracyjnych-kwiatach,94_1669.html

Róża pomarszczona (Rosa rugosa Thunb.) - róża japońska

 W tym roku zakwitła mi na działce róża, szczególnie cenna. Kilka lat temu wykopałam z ogrodu mojej Babci w Kuryłówce niewielką sadzonkę z korzeniami. Okazałe krzewy różane rosły tam od niepamiętnych czasów tworząc długi szpaler wzdłuż płotu niczym żywopłot. Ta na mojej działce będzie mi zawsze  przypominała szczęśliwe chwile spędzone na wsi u moich Dziadków. 

Babcia i także moja Mama robiły z płatków róży soki, a także z płatków ucierały masę różaną do pączków. Przy zbiorze płatków do celów spożywczych należy usuwać z nich białe nasady, które mają gorzki smak. Płatki uciera się z cukrem w celu uzyskania nadzienia do wyrobów cukierniczych lub gotuje z cukrem do uzyskania konfitury. 

To róża pomarszczona zwana też różą japońską (Rosa rugosa Thunb.) - ozdobna, jadalna, lecznicza. Kwiaty ma pachnące, ale pozbawione miodników - gruczołów produkujących nektar.

Naturalnie rośnie w Azji. Zawleczona do Europy na dobre zadomowiła się również w Polsce. Inwazyjna, rozrasta się bardzo szybko nawet na piaszczystych siedliskach. Młode pędy omszone, dojrzałe pędy pokryte kolcami. Ogonki liści owłosione i też pokryte kolcami.  

 

Owoce rzekome (hypancja) róży pomarszczonej są niezwykle bogatym źródłem witaminy C. Już 1–3 owoce rzekome w zupełności wystarczą do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka na tę witaminę.  

Witaminy są stabilizowane przez flawonoidy, dzięki czemu zachowują się w dużym stopniu nawet podczas obróbki. Zawierają poza tym ok. 10–14 mg% karotenu, olejek eteryczny, kwasy organiczne, związki mineralne. Także płatki tego gatunku są cenionym produktem żywnościowym i wyróżniają się silnym aromatem. Jadalne są także młode pędy i liście róż. Mogą być używane do sporządzania przetworów i win oraz do zaparzania napojów. 

Topinambur (Helianthus tuberosus L.) Słonecznik bulwiasty, bulwa

Topinambur (Helianthus tuberosus L.) zwany także słonecznikiem bulwiastym, bulwą, karczochem jerozolimskim (mimo, że nie jest rodzajem karczocha) – gatunek rośliny wieloletniej rośliny zielnej z rodziny astrowatych, pochodzący z Ameryki Północnej. Został rozpowszechniony na różnych kontynentach, jako roślina jadalna, pastewna i ozdobna. Gatunek inwazyjny. Nazywany też kanadyjską truflą.
Roślina dorasta do wysokości 1,5 - 3 metrów.
Soczyste, lekko słodkawe podziemne bulwy pędowe o białym lub kremowym miąższu i różowej skórce są jadalne. Wyglądem podobne do korzenia imbiru. Ze względu na bulwę uznawane jest jako warzywo korzeniowe.

 

 

Warzywo cenne ze względu na dużą zawartość witamin: A, B1, B2, B3, B5, B6, C, E, K oraz kwas foliowy, mikro- i makroelementy - miedź, potas, magnez, fosfor, żelazo. 

Można je spożywać na surowo, po przegotowaniu, gotowaniu na parze lub upieczeniu. Można też marynować. 

Roślina lecznicza dla chorych na cukrzycę (ma niski indeks glikemiczny, ponieważ inulina nie jest przyswajana w jelicie, nie powoduje skoku glikemii), wskazana dla osób po chemioterapii. Pomaga oczyszczać organizm ze szkodliwych związków, działa osłonowo na wątrobę, poprawia perystaltykę jelit, korzystnie działa na mikroflorę jelit, zapobiega zakażeniom dróg moczowych.