Zimowit jesienny (Colchicum autumnale)

Kwiaty zimowita jesiennego są podobne do krokusów, jednak różnią się budową kwiatu - kwiat krokusa ma 3 pręciki, a kwiat zimowita ma 6 pręcików.

Zimowit (Colchicum) jest rośliną cebulową, należącą do rodziny liliowatych (Liliaceae).
Warto pamiętać, że zimowit jest rośliną silnie trującą, zawierają trujący dla człowieka i zwierząt alkaloid kolchicynę. Gatunek chroniony.

Dziewanna (Verbascum L.)

Według dawnych wierzeń dziewanna (Verbascum L.) miała strzec przed złymi duchami.
Jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wytwarza gęstą niską rozetę liściową, z której w następnym sezonie wyrasta wysoki, silny, wyprostowany pęd. Liście pokryte gęstym srebrzystym kutnerem (włoskami) u podstawy rośliny są duże, wyżej coraz mniejsze. Żółte kwiaty rozwijają się kolejno, zaczynając od najniższych na pędzie. 

Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna - stare ludowe przysłowie.

***

Na mojej działce zasiało mi się mnóstwo sadzonek tej rośliny. Niestety dziewanna okazała się mało urokliwa, bowiem kwiaty liczne na grubym, wysokim pędzie były bardzo drobne. 

***

Natura potrafi zaskakiwać. Dziewanna najlepiej rośnie na glebie przepuszczalnej, ubogiej w składniki pokarmowe (nawet na piasku), w miejscach ciepłych i dobrze nasłonecznionych. Źle znosi ciężką, żyzną glebę: rośnie gorzej i słabo kwitnie, może też chorować. To jeden z niewielu gatunków, które tak dobrze tolerują niedostatek wody i palące słońce.

Cykoria podróżnik (Cichorium intybus L.)

To wszędobylskie zielsko z niebieskimi kwiatami (czasem białe lub różowe) można spotkać przy drogach i bezdrożach, ale również na miejskich trawnikach.
To cykoria, znana jako składnik kawy zbożowej, będąca również składnikiem kawy Inki. Inulina zawarta w korzeniu cykorii (odmiany var. sativum) po ususzeniu, zmieleniu i uprażeniu przemienia się w związek o aromacie przypominającym kawę. Doskonale pamiętam smak i zapach gotowanej u babci kawy zbożowej marki 'Turek'. Piło się kawę na śniadanie zagryzając plackami - prozakami, pieczonym bezpośrednio na blasze kuchennej. 
Owocem cykorii są 2- 5 niełupki (widoczny na zdjęciu poniżej).

Wedle legendy modry kolor nabyła na pamiątkę pewnej białogłowy. Biedactwo wypłakiwało oczy za ukochanym, który jak cykoria udał się w podróż. Czy wart był tylu łez, tego nie wie nikt.

Ketmia - hibiscus - róża chińska

Obficie kwitnące krzewy chińskiej róży zdobią pięknie rabatki na osiedlu w Leżajsku.

Duże, bardzo efektowne kwiaty o średnicy do 10 cm o delikatnych, różowo-fioletowych płatkach mają u nasady ciemniejszy rysunek. Dekoracyjna jest również długa, szeroka szyjka słupka, przybierająca kształt kolumienki. Jej żółty kolor kontrastuje z barwą płatków. 

Krzew potocznie znany jako chińska róża zwana jest ketmią lub hibiskusem.Jedną z odmian jest ketmia syryjska ‘Maike’, ma sztywne pędy i wyprostowany pokrój. Jego liście są zielone, wiosną pojawiają się dość późno, a jesienią żółkną i opadają. Kwiaty ketmii syryjskiej ‘Maike’ żyją krótko, ale pojawiają się licznie i zdobią krzew od sierpnia do września. Najpiękniej i najobficiej roślina kwitnie w pełnym słońcu.
Hibiscusa można łatwo rozmnożyć z nasionek zebranych po przekwitnięciu krzewu.

 

***

Ten olbrzymi jednobarwny różowy kwiat na krzewie to ketmia róża chińska (Hibiscus rosa-sinensis). 

 

Kwiaty kwitną krótko, niewiele ponad dobę, ale jest ich na tyle dużo, że są ozdobą przez dłuższy czas w ogrodzie. Sadzonkę róży chińskiej dostałam od koleżanki, przywiozła różę z Wrocławia. 

Owoce same się nie zawiązują, aby uzyskać nasiona, należy zapylić kwiaty pyłkiem z innego krzewu. Na działce mam tylko jeden krzew, a mimo to po przekwitnięciu są nasiona. 

 

Nie wiem czym różni się Hibiskus bagienny, nazywany też hibiskusem błotnym / ketmia bagienna. To też roślina o pięknie kwitnących. Gatunków ketmii jest kilkaset.

Asparagus

No i będę musiała się rozstać z moim ukochanym kwiatkiem. Przygarnęłam go, jak bezpańskiego psa, oglądając codziennie jak zimową porą, nie podlewany marnieje na klatce schodowej. Zachwyciły mnie piękne zielone i czerwone kuleczki nasion na pożółkniętych gałązkach asparagusa. 

Ktoś się pewnie chciał go pozbyć i ktoś go pewnie wyrzucił - pomyślałam. I postanowiłam dać mu nowe życie. 

Zabrałam do domu i otoczyłam opieką. Sukcesywnie obcinałam usychające pędy, bez grymaszenia częściej odkurzałam pokój, by pozbyć się suchych szpilek z parapetu, wersalki i fotela. Wszędzie ich było pełno. Przesadziłam do większej doniczki, zasiliłam jaskółczymi odchodami. Kiedy już kwiatek odżył, wystawiłam na balkon. Do dzisiaj cieszył moje oko, był jedyną ozdobą. Był, bo własnie dzisiaj dowiedziałam się od mojej sąsiadki, że to jej asparagus. 

I pomyśleć, że jeszcze kilka dni temu chwaliłam się koleżankom moją zdobyczą, z dumą opowiadałam jak udało mi się uratować kwiatka bezdusznie wyrzuconego przez kogoś. 

Królowe mrówek

Udało mi się zaobserwować w ogrodzie pod drzewami kilka mrówczych gniazd, z których wyfruwało setki latających mrówek. Ich duże skrzydła, większe przednie oraz mniejsze tylne błyszczały srebrzyście w promieniach słońca. 
Mrówki żyją w koloniach składających się z dużej liczby osobników podzielonych na wyraźne kasty. Założycielką kolonii jest zapłodniona samica – królowa, która w okresie rójki ma skrzydła. Skrzydła mają również godujące samce, których liczba w kolonii znacznie przewyższa liczbę samic. Zadaniem samców jest tylko zapładnianie samic podczas rójki. Po zakończeniu godów samice i samce tracą skrzydła. Jedynym obowiązkiem królowej jest składanie jaj.Dojrzałe kolonie mrówek, produkują co roku uskrzydlone formy płciowe. Samce oraz „królewny” wzbijają się w niebo, znajdują partnera z innego gniazda i kopulując opadają na ziemię, a następnie wzlatują osobno w górę i zmieniają partnerów. Samce po wykonaniu swojej roli giną, natomiast młode królowe opadają po rytuale na ziemię i odrzucają skrzydła.

W Polsce stwierdzono dotychczas występowanie około 60 gatunków mrówek. Mrówki można spotkać praktycznie wszędzie – w lesie, na łące, w mieście, a nawet w domu. Ich wielkość, kolor i zachowania są bardzo zróżnicowane i mogą być obiektem bardzo ciekawych obserwacji. Wielkość krajowych mrówek waha się między 1,5 mm (robotnica Solenopsis fugax), a 18 mm (królowa C. ligniperdus).

Najpospolitszym krajowym gatunkiem jest Lasius niger – hurtnica zwyczajna, którą można spotkać praktycznie w każdym zakamarku.

Królowe wychowujące potomstwo klasztornie, szukają dogodnego miejsca na budowę gniazda, a następnie wykopują małą jamkę i zamykają się w niej od środka. To miejsce staje się początkiem przyszłej kolonii. Po złożeniu kilkunastu do kilkudziesięciu jajek, królowa czeka na wyklucie się larw. Gdy to się stanie, karmi je własną śliną do momentu w którym urosną i zamkną się w kokonie w postaci poczwarki. Larwy oczywiście potrzebują pokarmu bogatego w białko, które jest podstawowym elementem budulcowym ich ciała. Królowa metabolizuje więc mięśnie skrzydeł, które nie są jej już potrzebne – właśnie po nich, można odróżnić królową od robotnicy. Spalanie mięśni można porównać do spalania tłuszczu – dzięki temu królowa nie potrzebuje pokarmu zewnętrznego. Po przepoczwarzeniu, wylęgają się pierwsze karłowate robotnice, które wychodzą z gniazda i dostarczają swojej matce pierwszy pokarm. Dalej kolonia rozwija się już normalnie, produkując kolejne robotnice.

Królowe z reguły są większe i posiadają dość masywny odwłok (nie zawsze!)

Podstawową cechą rozpoznawczą królowych są rozbudowane mięśnie skrzydeł ukryte pod masywnym tułowiem. Duża mrówka mająca pokaźnego „garba” to na 99% królowa.

Źródło:

ATLAS - WYBRANE KRÓLOWE MRÓWEKKRAJOWYCH
Anatomia mrówki

Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia)

Jeszcze niedawno kwitły kasztanowce, a już teraz w mieście zachwycają piękne zwisające grona białych motylkowatych kwiatów z  oliwkowożółtawym kielichem na drzewach i krzewach robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia). 

W Leżajsku stare drzewa robinii akacjowej potocznie zwanej akacją można zobaczyć wzdłuż ulicy Mickiewicza, na odcinku od Sądu w kierunku dworca PKP do Klasztoru. Drzewa akacjowe rosną naprzemiennie z kasztanowcami i lipami. Akacje mają charakterystyczne podłużnie spękane konary i fantazyjnie powyginane gałęzie. W okresie kwitnienia ma charakterystyczny intensywny i przyjemny zapach kwiatów. Trzeba się pośpieszyć, bo drzewa kwitną zaledwie kilkanaście dni. 

Wszędobylska robinia rośnie w parkach i ogrodach, wzdłuż wielu innych dróg, na skrajach lasu, a także w formie zdziczałych krzewów wzdłuż torów kolejowych. 

Robinia akacjowa należy do najważniejszych drzew pszczelarskich, najbardziej miododajnych i pachnących drzew uprawianych w Polsce. Łagodny w smaku miód akacjowy uznawany jest za smaczny, zdrowy o właściwościach leczniczych.

Kora, liście i nasiona robinii akacjowej są trujące nie tylko dla ludzi, ale także dla wielu zwierząt (szczególnie koni). Co ciekawe, kwiaty są jadalne.

Cechą rozpoznawczą robinii akacjowej są jej nieparzystopierzaste liście, złożone z kilkunastu małych, owalnych, całobrzegich listków.

Po przekwitnięciu z kwiatów rozwijają się owoce, którymi są płaskie strąki z nasionami (podobne do występujących u grochu; stąd nazwa alternatywna "grochodrzew").

Sprowadzona prawie 500 lat temu z Ameryki Północnej robinia akacjowa miała wystarczająco dużo czasu, aby stać się w Europie (także w Polsce) jednym z najpopularniejszych drzew ozdobnych i użytkowych. 

Drewno 'akacji' ma dużą wartość opałową, jest używane do budowy elementów mostów, statków i innych konstrukcji wodnych, produkuje się z niego wiosła, słupy zakopywane w ziemi, sklejki odporne na warunki pogodowe, meble ogrodowe, trzonki młotków i siekier, szczeble drabin itp. Stanowi cenny surowiec w stolarstwie, tokarstwie, przemyśle meblarskim oraz papierniczym.

Trzykrotka wirginijska i żarnowiec miotlasty

Trzykrotka wirginijska Tradescantia virginiana ang. Virginia spiderwort podobno nie występuje w stanie dzikim, bo jak wyczytałam powstała w wyniku skrzyżowania kilku gatunków trzykrotek pochodzących z Ameryki Północnej. Rodzina: Commelinaceae – komelinowate. 
Kilka kęp tej ciekawej byliny, ok. 40 cm wysokiej o długich trawiastych liściach znalazłam na skraju lasu pośród obficie kwitnących krzaków żarnowca miotlastego, w pobliżu ogródków działkowych w Leżajsku. Stanowisko znalezionej trzykrotki nietypowe, trzykrotka wirginijska wymaga próchniczej i wilgotnej gleby, tymczasem ta rośnie na piaszczystych nieużytkach. 

Trójpłatkowe, fioletowoniebieskie kwiaty, na tle płatków wyraźnie zaznaczone żółte, dość duże pylniki (po 6 szt.). Kwiaty wyrastają po kilka w kątach górnych liści. Mają szypułki i kielichy kwiatowe pokryte włoskami. Kwiaty trzykrotki wirginijskiej otwierają się wczesnym rankiem a zamykają wczesnym popołudniem w słoneczne dni. 

Dłużej pozostają otwarte w pochmurne dni lub gdy roślina pozostaje w cieniu. Odmiany ogrodowe mogą mieć kwiaty o barwie białej, niebieskiej, czerwonej lub fioletowej.

 

***

Żarnowiec miotlasty (Cytisus scoparius) - kwiaty żółte, duże, osadzone po jednym lub dwa w kątach liści wzdłuż prawie całych pędów. Pręcików 10 zrośniętych w rurkę, słupek jeden. Kwitnie co 2 - 3 lata, a poza nimi sterczą tylko z ziemi suche krzaczaste badyle, z których kiedyś robiono miotły. Roślina lecznicza - uzyskuje się z niej sparteinę. Po przekwitnięciu ma strąki jak groszek albo bób (należy do rodziny bobowatych).