Szukaj na tym blogu

czwartek, 4 czerwca 2020

Roślinność łęgowa w Dolinie Dolnego Sanu

Dolina Dolnego Sanu to odcinek rzeki w południowo-wschodniej Polsce na odcinku od Przemyśla przez Jarosław, Leżajsk, Krzeszów, Rudnik do Sandomierza. Źródło Sanu znajduje się na terenie Ukrainy. 
Pod koniec lipca 1980 roku wystąpiła wielka powódź. Zamknięto wówczas most na Sanie w Starym Mieście, trzeba było jeździć przez Krzeszów. W połowie maja 2010 roku rzeka ponownie wylała. Nie była już tak groźna w skutkach, jak w 1980. Zalewane tereny tworzą żyzne gleby madowe, dzięki temu łęgi, łąki zalewne w rzecznych dolinach i nad brzegami wód stwarzają dogodne warunki do życia flory i fauny. Brzegi Sanu w okolicy Leżajska porośnięte są bujną i różnorodną łęgową roślinnością zielną i drzewiastą. W nadrzecznych zaroślach można znaleźć różnorodne łęgowe gatunki traw, kwiatów, ziół, krzewów i drzew.
 

***
Jedną z trzech powszechnie występujących babek w Polsce jest babka średnia (Plantago media) o mniejszych liściach i 'kudłatym' kwiatostanie. To roślina zielna lecznicza z rodziny babkowatych. Jest to roślina łąk i pastwisk, rośnie na przydrożach i terenach ruderalnych. Jest pospolita w całym kraju. https://aordycz-natura.blogspot.com/2022/07/babka-plantago-l.html
 
 
***
Bez czarny, dziki bez czarny (Sambucus nigra L.) - gatunek rośliny z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae). Krzew o kulistej koronie.
Kwitną w czerwcu, lipcu. Kwiaty białe, promieniste, zebrane w duże i płaskie baldachogrona o średnicy zwykle od 10 do 20 cm, z 5 głównymi gałązkami. Wydzielają silny, niezbyt przyjemny zapach. Owoce mięsiste i lśniące pestkowce, po dojrzeniu fioletowoczarne, z 3–6 nasionami. Owoce rodzone są corocznie obficie, dojrzewają od końca sierpnia do października i utrzymują się na roślinie w postaci zwisających owocostanów. 
Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, kosmetyczna, ozdobna i jadalna. 
Wszystkie części rośliny zawierają w różnej ilości trujące glikozydy sambunigrynę i sambucynę. Owoce zawierają je w stanie niedojrzałymSpożycie niedojrzałych i nieprzetworzonych owoców skutkować może zatruciem.
Wysoka temperatura (gotowanie i smażenie bez przykrycia) usuwa ich własności trujące. 
Objawami zatrucia są: osłabienie, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, przyspieszenie tętna i zaburzenia oddychania aż do duszności włącznie. Pierwsza pomoc polega na sprowokowaniu wymiotów i płukaniu żołądka. Konieczna pomoc lekarza. 
W pyłku, kwiatach i owocach stwierdzono obecność białka, wywołującego reakcje alergiczne takie jak nieżyt nosa, zapalenie spojówek i duszności.
 
 
 
 
 

***
Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) to bylina z rodziny jasnotowatych, bardzo pospolita w naszym kraju, wykorzystywana jako zioło i przyprawa. Nie jest zalecane spożywanie dużych ilości kurdybanka. Zwierzęta unikają tej rośliny.

***
Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.Bylina owadopylna. Trudny do wytępienia chwast. Roślina lecznicza, współcześnie stosowany jako dodatek do potraw. Korzeń – Armoracae radix recens (Radix Armoraciae) bogaty w: m.in. glikozyd sinigryna, prowitamina A, witaminy z grupy B, witamina C, witamina E, sole mineralne (wapń, potas, fosfor, siarka, magnez, żelazo), olejek eteryczny, cukry, enzymy. Chrzan przejawia działanie grzybobójcze, bakteriobójcze, wykrztuśne oraz niewielkie moczopędne i przeciwreumatyczne, pobudza wydzielanie soków trawiennych i działa przeciwwirusowo. Wewnętrznie jest używany przy uciążliwym kaszlu i zapaleniu oskrzeli, przy anemii, zaburzeniach trawienia, chronicznym katarze, chorobach reumatycznych i przy schorzeniach wątroby i dróg żółciowych (z wyjątkiem marskości wątroby). Zewnętrznie okładów ze świeżo utartego korzenia używa się przy chorobach reumatycznych i nerwobólach (działają drażniąco na skórę). Usuwa ze skóry przebarwienia, piegi, wybiela skórę i czyni ją delikatniejszą. Stosowany jest do wybielania piegów po wyparzeniu w mleku i dodaniu białego octu.
 
***
Cykoria podróżnik (Cichorium intybus L.)
To wszędobylskie zielsko z niebieskimi kwiatami (czasem białe lub różowe) można spotkać przy drogach i bezdrożach, ale również na miejskich trawnikach.
To cykoria, znana jako składnik kawy zbożowej, będąca również składnikiem kawy Inki. Inulina zawarta w korzeniu cykorii (odmiany var. sativum) po ususzeniu, zmieleniu i uprażeniu przemienia się w związek o aromacie przypominającym kawę. Doskonale pamiętam smak i zapach gotowanej u babci kawy zbożowej marki 'Turek'. Piło się kawę na śniadanie zagryzając plackami - prozakami, pieczonym bezpośrednio na blasze kuchennej.
Owocem cykorii są 2- 5 niełupki.
***
Czereśnia 
***
Firletka poszarpana (Lychnis flos-cuculi) to wieloletnia roślina z rodziny goździkowatych o leczniczych właściwościach. Kwitnie w okresie od maja do lipca. Kwiat to wierzchotka, dość duża. Płatki są głęboko porozcinane na cztery, różowe i wąskie łatki. Stanowi chwast łąkowy, który obniża wartość siana i może być także trująca.

***
Głóg (Crataegus L.) - Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.) - inne nazwy zajęcze gruszki, kolidupa. Cierniste krzewy lub niewysokie drzewa. Porasta obrzeża lasów, zarośla, przydroża. Kwitnie w okresie od maja do czerwca. Liście pojedyncze, ząbkowane lub klapowane. Kwiaty białe, rzadko tylko różowe, zebrane w kwiatostany. Owoc pozorny, najczęściej czerwony. Owoce są jadalne na surowo, bardziej jednak nadają się na przetwory: konfitury i nalewki.
Na krzewach głogu żerują gąsienice motyli z rodziny bielinkowatych - Niestrzęp głogowiec (Aporia crataegi). Żółte jaja są składane w złożach na liściach roślin pokarmowych. Gąsienice żerują od początku sierpnia do jesieni, a następnie po przezimowaniu pomiędzy połączonymi oprzędem liśćmi do czerwca.
***
Jasnota biała (Lamium album L.), bylina, która kształtem liści, ulistnieniem i ogólnym wyglądem przypomina pokrzywę. Liście jajowate lub sercowate są delikatnie owłosione i mają brzegi grubo piłkowane. Wydzielają charakterystyczny zapach. W odróżnieniu od pokrzywy nie ma jednak parzących włosków.
Stąd ludowa nazwa głucha pokrzywa, biała pokrzywka.
Łodyga z fioletowymi zabarwieniami w niektórych miejscach. 

Jaskier ostry (Ranunculus acris) to jeden z najbardziej trujących jaskrów. Jest jednym z najbardziej trujących jaskrów. Co ciekawe, właściwości trujące giną w stanie zasuszonym. Jest więc nieszkodliwa w sianie. Kwiaty białe, czasami kremowobiałe, wyrastają pionowo w okółkach w kątach liści. Mają wyraźnie grzbiecistą, dwuwargową budowę. Duże kwiaty (2-2,5 cm) mają szyjkę słupka zagłębioną pomiędzy czterema wypukłymi komorami, kielich trwały, zrosłodziałkowy. Warga dolna korony ma dwa ząbki, pylniki są owłosione.

***
Jaskier rozłogowy (Ranunculus repens) to gatunek trującej, wieloletniej rośliny z rodziny jaskrowatych z długimi i ulistnionymi rozłogami. Rośnie na łąkach, pastwiskach, w zaroślach. Preferuje ciężkie, wilgotne gleby. Obecny na terenach zalewowych. W Polsce to roślina pospolita w całym kraju.
Kwitnie w okresie od maja do początku września. Kwiaty są żółte, promieniste, o średnicy do 2 cm, z pięcioma płatkami.

Jastrun zwyczajny, jastrun zapoznany, złocień właściwy, jastrun właściwy (Leucanthemum ircutianum) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny astrowatych. Potoczna nazwa to margaretka lub margerytka biała. Kwiaty w
yrastające na szczycie łodyg typu koszyczek. Brzeżne duże, białe kwiaty to kwiaty języczkowe, pozbawione pręcików. Wnętrze koszyczka wypełniają ściśle upakowane, drobne, obupłciowe kwiaty rurkowe o żółtej barwie. Bylina owadopylna, porasta suche łąki, brzegi lasów, zarośla, miedze. Uprawiana również jako roślina ozdobna.
Rośnie przy brzegu Sanu, od strony Starego Miasta, nieopodal mostu 
 
Owoce kaliny (Fot. 2022.10.27)
 
 

***
Knieć błotna, kaczeniec (Caltha palustris) to wieloletnia roślina z rodziny jaskrowatych, jeden z lepiej rozpoznawalnych krajowych kwiatów łąkowych. To roślina silnie trująca. Często występuje masowo. Kwiaty są żółte, obupłciowe, wyrastaj pojedynczo, szczytowe, z licznymi pręcikami i 5-15 słupkami. Bydło instynktownie omija tę roślinę z uwagi na silnie trujące związki w niej zawarte.

Kolczurka klapowana (Echinocystis lobata) - niebezpieczne bardzo inwazyjne pnącze, które za pomocą wąsów czepnych płoży się i wspina po drzewach i krzewach, oplatając je. Młode owoce są pokryte miękkimi kolcami z 4 brązowymi lub czarnymi nasionami, przypominającymi nieco nasiona dyni. Po zimie wyglądają atrakcyjniej ze względu na kolczaste torebki w kolorze kremowym o pięknym, ażurowym utkaniu.

***
Koniczyna biała, koniczyna rozesłana (Trifolium repens L.) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny motylkowatych (bobowatych), bardzo pospolitej w naszym kraju, o białych kwiatach i liściach złożonych z trzech listków. To uciążliwy chwast w uprawach i jednocześnie cenna roślina pastewna, bogata w białko. Jest rośliną miododajną. Liście są złożone z trzech odwrotnie jajowatych listków, krawędź ząbkowana. Z wierzchu zwykle występuje jasna plama.
Kwiaty są motylkowe, pachnące, białe, a po przekwitnięciu brązowieją. Tworzą kulisty kwiatostan, znajdujący się na długiej szypułce.


***
Koniczyna łąkowa, koniczyna czerwona, kądziółka (Trifolium pratense L.) to roślina pastewna z rodziny bobowatych. W uprawach mamy kilka odmian. Jest miododajna. Zaliczana jest do bylin. Liście są ogonkowe, trójlistkowe, listki jajowate lub eliptyczne, słabo ząbkowane. Na wierzchu liścia znajduje się jasna plama. Przylistki są trójkątne.
Kwiaty motylkowe i pachnące, czerwone są skupione w kulistych kwiatostanach, na ogół po dwa na szczycie łodygi. Rozmiar kwiatostanu to około 3 cm średnicy. Kwiatostany są wyposażone w liście wspierające.

Łopian większy (Arctium lappa L.) Duża roślina zielna, szeroko się rozrastająca. W pierwszym roku wegetacji tworzy różyczkę liściową dużych liści, dopiero w drugim roku z korzenia wyrasta łodyga kwiatowa. Wzniesiona, gruba i mocna łodyga silnie rozgałęzia się. Wyrasta na wysokość nawet do 2 m. Kwiaty zebrane są w koszyczki. Koszyczki wyrastające na długich szypułkach w górnej części łodygi tworzą wiechę. Bardzo charakterystyczną cechą jest to, ze koszyczki mają od zewnątrz zielone, haczykowate łuski okrywy. Wewnętrzna warstwa okrywy to szczeciniaste plewinki. Kwiaty fioletowo-różowej barwy.

***
Mak polny (Papaver rhoeas L.) Korona czteropłatkowa, znamię słupka otoczone licznymi pręcikami.

***
Mniszek pospolity, mniszek lekarski (Taraxacum officinale Web.) to pospolita bylina lecznicza z rodziny astrowatych. Znamy wiele podgatunków, form mniszka, które czasem są uznawane za odrębne gatunki. W uprawach stanowi pospolity chwast. To także roślina miododajna. To znany powszechnie dmuchawiec, mlecz.
 
Rusałka kratkowiec (Araschnia levana) – najmniejsza z naszych rusałek - jest motylem średniej wielkości (skrzydła o rozpiętości 28-34 mm). Występuje w dwóch formach: motyle z pokolenia letniego są czarno-białe (Araschnia levana f. prorsa), a z wiosennego: rudo-czarne (Araschnia levana f. levana).
***
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) jest rośliną leczniczą i kosmetyczną, jadalną i paszową. Z powodu obecności kłująco-parzących włosków powoduje bolesne podrażnienia skóry ludzi i zwierząt.
***
Przetacznik ożankowy (Veronica chamaedrys L.) zaliczany do rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Wszędobylskie chwasty , tworzące niebieskie kobierce, rośnie na przydrożach, gruzowiskach, nieużytkach, w murawach i podmokłych łąkach w pobliżu rzek.
Kiedyś stosowana w ziołolecznictwie, ale zawiera trujący glikozyd.
Niebieskie kwiaty złożone z 4 płatków, występują tylko 2 pręciki. Miododajna bylina zapylana jest przez pszczoły, osy i in. błonkówki.


***
Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) potocznie zwana akacją zachwyca pięknymi zwisającymi gronami białych motylkowatych kwiatów z oliwkowożółtawym kielichem na drzewach i krzewach. 
***
Świerzbnica polna (Knautia arvensis) to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny szczeciowatych, bardzo zmienny. To roślina miododajna o leczniczych właściwościach. Kwiaty są fioletowe, rzadziej liliowe i białe, zebrane w półkolisty kwiatostan. Z brzegu kwiaty są nieco większe. Pręcików jest cztery, słupek jeden.

Tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris) to jednoroczna lub dwuletnia, pospolita w sąsiedztwie człowieka roślina z rodziny kapustowatych. Jest łatwa do rozpoznania pod owocach - są to sercowate łuszczynki. To jednocześnie dokuczliwy chwast. Kwiaty są drobne, białe, zebrane w grona. Dojrzewają od dołu, stopniowo zastępowane przez charakterystyczne owoce.
Owoce są to płaskie łuszczynki w kształcie serca.

Tymotka łąkowa, brzanka pastewna (Phleum pratense) to wieloletnia trawa kępkowa, jedna z najcenniejszych traw pastewnych, odporna na suszę i mróz oraz zadeptywanie, choć nigdy nie jest rośliną dominującą w zbiorowiskach traw. Wiecha jest walcowata, charakterystyczna, długa do 30 cm, o średnicy nawet 1 cm, po przegięciu nieklapowana. Kłoski mają długość 3-4 mm, są jednokwiatowe.

Wierzba szara, łoza (Salix cinerea) to krzew, gęsto rozgałęziony, rosnący w szerokich kępach, tworzący zarośla, które nazywają się łozowiskami. Kwiatostany są w postaci kotków, siedzące. Bazie męskie są ozdobione kwiatostanami pomarańczowo-żółtymi. Kotki żeńskie posiadają owłosione słupki.
Owoc to torebka. Nasiona są ukryte w torebkach i są rozsiewane przez wiatr.

***
Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.) - bylina pospolicie występująca przy drogach, na miedzach, trująca dla człowieka i bydła. Jej zapach odstrasza muszki, kleszcze, komary, mrówki. Obecnie jest stosowana jako domieszka do leków zewnętrznego stosowania we wszawicy głowowej i łonowej (alkoholowy wyciąg o nazwie Artemisol)

***
Wyka ptasia (Vicia cracca) to roślina wieloletnia z rodziny bobowatych, wytwarzająca wijące się, delikatne pędy. Roślina ta ma średnią wartość pastewną i jest chętnie zjadana przez zwierzęta. Nasiona są jednak lekko trujące dla bydła, szczególnie dla koni. Jest trudna do odróżnienia od pokrewnych gatunków. Osiąga wysokość 30-120 cm.
Łodyga jest pnąca się, lekko owłosiona. Liście są parzystopierzaste, zakończone wąsami, złożone z 6-12 par listków. Listki są podługowate albo równowąskie.
Kwiaty motylkowe bezwonne są zebrane w grono, osadzone na długiej szypułce. Korona jest niebieskofioletowa
z plamą na łódeczce i ciemnymi wybarwieniami na skrzydełkach i żagielku. Kwiat jest przystosowany do zapylania krzyżowego przez owady o długim aparacie gębowym, głównie duże trzmiele. Tylko one mogą dostać się do nektaru.
Owoc to strąk o długości do 2,5 cm. Kłącze podziemne rozgałęzione.
 


***
Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.) To miododajna bylina rosnąca na podmokłych łąkach, nad rzekami i potokami, w zasięgu wód powodziowych. Kwiaty fioletowopurpurowe na krótkich szypułkach, zebrane w zwisły kwiatostan. Samopylne lub zapylane przez owady. Nektar ukryty na dnie dosyć długiego kielicha, jest więc trudno dostępny dla pszczół. Pszczoły korzystają z niego dopiero, gdy trzmiele, które również lubią nektar żywokostowy, wygryzą dziurkę w dolnej części korony kwiatu. Łodyga kanciasta, szorstko owłosiona, pusta. 
 



 
 
 
 
 

***
 






8 marzec 2015 Nad Sanem
 ***
W połowie maja 2010 roku była powódź, zalewając duże obszary wokół Sanu i rzeki Złotej w Starym Mieście i Kuryłówce. To była powódź stulecia, stan wody na rzece osiągnął 840 cm. Fot. z 19 maja 2010.

Obfite opady w okresie 16-19 maja 2010 spowodowały podniesienie poziomu wód, przerwanie wałów przeciwpowodziowych, wylanie rzek, a wody powodziowe wyrządziły olbrzymie szkody aż w dziesięciu województwach, w tym największe w województwach: śląskim, małopolskim, świętokrzyskim i podkarpackim. 



Powodzie w woj. podkarpackim zdarzają się stosunkowo często, jednak powódź w 2010 r. przybrała niespotykaną dotychczas skalę i wyczerpywała wszelkie znamiona klęski żywiołowej. Ucierpieli mieszkańcy Sanoka, Miejska oczyszczalnia ścieków w Tarnobrzegu została zalana przez wody powodziowe i w następstwie wyłączona z eksploatacji. Zalany został Sandomierz. 

 

 

 
 

****
Zdjęcia z 11 czerwca 2020 (Boże Ciało)

Wielka powódź na Sanie w maju 2010
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...